พุทธประวัติและชาดก

พระเวสสันดร

ในสมัยหนึ่ง พระพุทธเจ้าทรงประทับอยู่ ณ วัดนิโครธาราม เมืองกบิลพัสดุ์ ทรงปรารภถึงฝนโบกขรพรรษแล้วจึงได้ตรัสอดีตนิทานมาสาธกว่า กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว ณ สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ พระนางผุสสดีเทพธิดาได้จุติลงมาบังเกิดในโลกมนุษย์เป็นราชธิดาของพระเจ้ามัทราช ต่อมาได้อภิเษกเป็นพระมเหสีของพระเจ้ากรุงสญชัยแห่งสีพีรัฐนคร เมื่อทรงครรภ์ได้ประสูติพระโอรสองค์หนึ่งขณะเสด็จชมร้านตลาด จึงขนานพระนามว่า“พระเวสสันดร” 

          พระเวสสันดรมีอัธยาศัยดีงาม มีน้ำพระทัยมากด้วยเมตตากรุณา หมั่นบริจาคทานอยู่เสมอ ครั้นมีพระชนมายุได้ 16 พรรษา ได้อภิเษกสมรสกับพระนางมัทรีพระราชธิดาของราชวงศ์กษัตริย์มัทราช มีพระโอรสหนึ่งองค์นามว่า “ชาลี” และพระธิดาหนึ่งองค์นามว่า “กัณหา”

          วันหนึ่งขณะเสด็จประพาสเมือง พราหมณ์ชาวเมืองกลิงคราษฎร์ 8 คน ที่พระเจ้ากาลิงคะส่งมาทูลขอช้างเผือกเพื่อนำไปเป็นสิริมงคลแก่เมืองกลิงคราษฎร์ ที่ฝนแล้งมานานหลายปี พระเวสสันดรได้ประทานช้างเผือกคู่บ้านเมืองไป เป็นเหตุให้ชาวเมืองสีพีไม่พอใจพระองค์อย่างมาก พากันไปเข้าเฝ้าพระเจ้ากรุงสญชัยกราบทูลขอให้ขับไล่พระเวสสันดรออกจากเมืองไปเสีย พระราชบิดาจึงต้องเนรเทศพระเวสสันดรตามมติของชาวเมือง

          พระนางมัทรี ชาลี และกัณหา พากันพร้อมใจออกจากพระนครตามพระเวสสันดร แต่ก่อนจะออกจากเมือง พระเวสสันดรยังทูลขอโอกาสบำเพ็ญสัตสดกมหาทานอีก จากนั้นจึงทรงพาพระนางมัทรีไปทูลลาพระชนก และพระชนนี เพื่อออกไปบำเพ็ญพรตเป็นฤาษีอยู่ ณ เขาวงกต

          กล่าวถึงชูชกพราหมณ์ขอทานแห่งหมู่บ้านทุนวิฐะ มีเมียคือนางอมิตตดา วันหนึ่งชูชกถูกเมียยุยงให้ไปทูลขอกัณหาชาลีมาเป็นทาสรับใช้ จึงได้มุ่งหน้าไปยังเขาวงกต ครั้นพบกับพรานเจตบุตร ก็ใช้อุบายหลอกล่อ จนพรานเจตบุตรหลงเชื่อบอกทางไปสู่เขาวงกต ในคืนนั้นพระนางมัทรีได้ฝันเห็นชายผิวดำร่างใหญ่ทัดดอกไม้แดง ถืออาวุธตะคอกขู่ ควักเอาดวงตาทั้งคู่ ตัดแขนสองข้าง และถือเอาหัวใจของพระนางไป

          รุ่งเช้าจึงไปหาพระเวสสันดรให้ทำนายฝันให้ และเข้าป่าหาผลไม้ตามปกติ หลังจากพระนางมัทรีไปแล้ว ชูชกจึงได้โอกาสเข้าไปขอพระโอรสและพระธิดากับพระเวสสันดร เมื่อพระนางมัทรีกลับมาทราบเรื่องก็ทรงเสียพระทัย เศร้าโศกอย่างมาก พระเวสสันดรทรงปลอบประโลมให้หายโศกเศร้าแล้วชี้แจงถึงการบำเพ็ญทานบารมี พระนางจึงอนุโมทนากับการบริจาคที่กระทำได้แสนยากครั้งนี้ด้วย

          เพื่อให้การบำเพ็ญทานบารมีของพระเวสสันดรครบบริบูรณ์ยิ่งขึ้น พระอินทร์จึงแปลงเพศเป็นพราหมณ์ไปทูลขอพระนางมัทรีกับพระเวสสันดร พระเวสสันดรถึงแม้จะทรงรักพระนางมัทรีเพียงใด แต่เพื่อให้การบำเพ็ญบารมีอันเป็นหนทางไปสู่พุทธภูมิสมบูรณ์ จึงยอมสละพระนางมัทรี

          พระนางมัทรีเองเมื่อเข้าใจเป้าหมายดังกล่าวก็อนุโมทนาด้วย ฝ่ายพระอินทร์แปลงเมื่อรับแล้วก็มอบพระนางมัทรีคืนแก่พระเวสสันดร แสดงตนว่าเป็นพระอินทร์ อนุญาตให้พระเวสสันดรขอพรได้ตามต้องการ

          ฝ่ายชูชกได้พาชาลีกุมารและกัณหากุมารีเดินทางออกจากป่า ทำให้พระโอรสและพระธิดาทั้งสองได้รับความยากลำบากมาก เทวดาได้ดลใจให้ชูชกหลงทางเดินมุ่งหน้าสู่นครสีพี

          พระเจ้ากรุงสญชัย ทรงทราบจึงได้โปรดให้ไถ่หลานทั้งสองตามราคาที่พระเวสสันดรตั้งไว้ พร้อมทั้งประกาศประทานพระราชทรัพย์อื่น ๆ แก่ชูชกอีกเป็นจำนวนมาก ชูชกไม่เคยได้รับสิ่งของมากมายปานนี้ เกิดความโลภมาก บริโภคอาหารจนเกินพอดี ทำให้อาหารไม่ย่อย เสียชีวิตในที่สุด

          พระเจ้ากรุงสญชัยรับสั่งให้จัดกระบวนทัพพาไพร่พลมุ่งไปยังเขาวงกต เพื่ออัญเชิญพระเวสสันดรและพระนางมัทรีกลับคืนพระนคร ขณะนั้นฝ่ายพระเจ้ากาลิงคะ เมื่อฝนตกตามฤดูกาลแล้วก็โปรดให้พราหมณ์นำช้างปัจจัยนาเคนทร์มาคืนเมืองสีพีตามเดิม เมื่อกษัตริย์ทั้งหกพระองค์ คือ พระเจ้ากรุงสญชัย พระนางผุสสดี พระเวสสันดร พระนางมัทรี พระชาลีกุมาร และพระกัณหากุมารี พบกันกลางป่าใหญ่ก็ทำให้บังเกิดความดีใจและเสียใจพร้อม ๆ กัน ได้ทรงกันแสงถึงสลบไปทุกพระองค์

          พระอินทร์จึงทรงดลบันดาลให้เกิดฝนโบกขรพรรษตกลงในที่ประชุมนั้น ทำให้กษัตริย์ทั้งหกฟื้นขึ้นมา พระเจ้ากรุงสญชัยจึงขออภัยโทษจากพระเวสสันดร เชิญกลับเมืองและวิงวอนให้ลืมความทุกข์ของพระองค์ไปเสีย สมกับพุทธภาษิตที่ว่า

 “ธรรมดาบุตรควรนำความทุกข์ของบิดามารดาหรือพี่น้องออกเสียด้วยคุณที่ควรสรรเสริญอันใดอันหนึ่งแม้ด้วยชีวิตของตน”

          ในที่สุด พระเวสสันดรและพระนางมัทรีก็เสด็จกลับสู่นครด้วยพระเกียรติอันยิ่งใหญ่ และต่อมาได้ขึ้นครองราชย์สมบัติปกครองนครสีพีโดยทศพิธราชธรรม ทำให้ประชาชนได้รับสันติสุขตลอดพระชนมายุ เมื่อพระเวสสันดรสิ้นพระชนม์แล้วก็ไปบังเกิดบนสวรรค์ชั้นดุสิต